બેધ્યાન છે તો ધ્યાન છે

(Sunday Rankaar ~ weekly column published in MUMBAI SAMACHAR, Asia’s oldest newspaper * (સન્ડે રણકાર ~ એશિયાના સૌથી જૂના અખબાર મુંબઈ સમાચારમાં દર રવિવારે પ્રસિદ્ધ થતી કટાર)

સંજય વિ. શાહ

મગજનું ભલું પૂછવું. પૂછ્યાગાછ્યા વિના એ કશેક રફૂચક્કર થઈ જાય. ધ્યાન અને બેધ્યાનપણા વચ્ચેની લડાઈ દુનિયાની ઑલ્ડેસ્ટ લડાઈ છે. પહેલાં ઇંડું કે પહેલાં મરઘી એનો જવાબ મળ્યો તો પણ શું? પહેલાં ધ્યાન કે પહેલાં બેધ્યાન એનો જવાબ શોધો. થિન્કિંગ?

શ્રાવણમાં કેટલાય જુગારી જરાક હારીને પત્તાં પર ધ્યાન રાખવાને બદલે હારી ગયેલી રકમના વિચારમાં બેધ્યાન થયા હશે. એમાં વધુ હાર થાય. રમવામાં ધ્યાન હોત તો મોજ અને મની બેઉ મળત. નવું નવું ડૅટિંગ હોય અને ગર્લફ્રેન્ડ-બૉયફ્રેન્ડ ફિલ્મ જોવા જાય પછી ધ્યાન ફિલ્મ કરતાં કમ્પૅનિયન સાથે રૉમાન્ટિક પળો વિતાવવામાં જ રહે. ફિલ્મ સારી કે ખરાબ, કોના ફાધરનું શું જાય? ઑફિસે જવામાં લૅટમલૅટ થાય, રસ્તે મંદિર આવે અને ઊભા ઊભા જ ચંપલ નીકળે, ફાસ્ટ ફૉરવર્ડમાં માથું નમાવી ચાલતી પકડાય એવા દર્શનમાં કરનાર તો ઠીક, જેના થયાં એ દેવનેય શાનો રસ પડી જાય?

પ્રણયત્રિકોણની જેમ વિચારત્રિકોણ પણ ડેન્જરસ. પૈસા કે જુગાર રમવાનો આનંદ? ઑફિસ કે ઇશ્વર? નક્કી કરી લેવાનું. એવું ડૅટિંગની બાબતમાં નહીં કહીએ જો કે, યુ નૉ વ્હાય. મુદ્દે, ધ્યાન એક જ જગ્યાએ ખપે, ઑલવેઝ. બમણા વિચારો લમણાની નસો ખેંચવાથી વધુ કશું જ કરતા નથી. પણ એનો અર્થ એ નથી કે બેધ્યાનપણું બકવાસ છે, બંડલ છે. બેધ્યાનપણું તો ધ્યાન ખરેખર ક્યાં જઈ રહ્યું છે એ દર્શાવે છે. શોરબકોરવાળી બજારમાંથી પસાર થતા દૂર વાગતું કિશોરકુમારનું ગીત બધું જ ધ્યાન ખેંચી લે છે કે નહીં? હા, કેમ કે એ બધી પળોજણથી બેધ્યાન કરી નાખવા માટે ઇનફ થતો ઇલમ છે. રસ જ્યાં હશે ત્યાં મગજને કસ દેખાશે. કસ દેખાશે તો કસબ ખીલશે અને કિસ્મત પણ. ધ્યાન રાખીને સિન્ડ્રેલાની જેમ મોજડી ભૂલી જવાતી નથી અને ધ્યાન રાખીને બાટલી મળે તો, “ખોલું કે નહીં?” કરીને જિન સાથે ભટકાવાતું નથી.

જેમાં ધ્યાન પરોવવું પડે એ સબજેક્ટ ખાવા છતાં નહીં પચતું ધાન. જેમાં ધ્યાન પરોવાય અને દુનિયા આપણને બેધ્યાન અને ધૂની કહી દે એ સબજેક્ટ સાચો ખાનપાન. જિંદગી એન્જૉય કરવા નહીં ત્યાં બહુ ધ્યાન આપ્યું. ગળામાં જવાબદારીનો પટ્ટો પહેર્યો છે તો ફરજના પાળતું ડૉગીની જેમ આપતાય રહેશો. ડૉન્ટ વરી, નિયમોને ખાડામાં નાખી નિયમિતપણે થોડો સમય બેધ્યાન થતા રહો. લિવ (એલઆઈવીઈ) યૉર લાઇફ, ડૉન્ટ લીવ (એલઈએવીઈ) ઇટ બિકૉઝ ઇટ્સ બ્લડી અન્વૉન્ટૅડ લાઇફ. બેધ્યાન થશો તો ધ્યાન કેળવાશે, પરોવાશે અને ફળશે ધ્યાન રાખીને તપ કરો તો ભગવાન પણ પ્રસન્ન થઈને, “માગ માગ, માગે તે આપું…” કહેવાની અપૉઇન્ટમેન્ટ નથી આપતા. બીમારીથી શરીરનો કડદો બહાર ફેંકાય છે અને બેધ્યાન થઈને મનનો મલીદો કસદાર થાય છે. રાબ એનું કામ કરે છે તો શરાબ એનું કામ કરે જ છે. ધ્યાન જો રાબ છે તો બેધ્યાનપણું શરાબ છે. યોગ્ય સમયે, યોગ્ય ડૉઝમાં યોગ્ય પૅગ ભરશો તો બેધ્યાનપણાથી ધ્યાન બમણું જ થવાનું. ટ્રાય કરી જોવાનું.

ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

સુંદર કોણ છે, કેટલું છે? (સન્ડે રણકાર * Sunday Rankaar 22 08 2010)

સંજય વિ. શાહ

મહેમૂદની ૧૯૭૧ની ફિલ્મનું ટાઇટલ હતું, મૈં સુંદર હૂં. એમાં મહેમૂદને મસ્ત કદરૂપો બતાવાયો હતો. છતાં એ સુંદર હતો અને પછી દેખાવડો થાય છે. બહ્હુ ફરક છે સુંદર હોવામાં અને દેખાવડા હોવામાં. રૂપની સમજણ જિંદગી પર જુવાનીની ધૂપ ચડે પછી આવે. બાળપણમાં રૂપ વિશે બેફિકરાઈ હોય એટલે દરેક બાળક રૂપાળું હોય છે. કિશોરાવસ્થામાં કુતૂહલ હોય એટલે રૂપાળામાંથી દેખાવડા થવાના ધખારા શરૂ થાય. જુવાની આવે કે અસ્તિત્વ અને અપીરિયન્સ વચ્ચે રૅસ શરૂ થઈ જાય. એના પછી શૃંગારસુખ અને અરીસાવેડા આદત બનતી જાય.

રૂપનું એક ઔર રહસ્ય છે. વધતી ઉંમરે એમાં ઝાંખપ આવે તો પણ પોતાને તો એમ જ લાગ્યા કરે કે હું હજી સરસ દેખાઉં છું. ચાલીસીથી આ દોર શરૂ થતો હોય છે. વીસી-ત્રીસીમાં રૂપાળા દેખાવાને ધમપછાડા થાય, ચાલીસીથી દેખાવડા થવાના પ્રયત્નો થવા માંડે. રૂપ આખરે છે શું? દસ ટકા રૂપ અને નેવું ટકા એ રોફ જે હ્રદયમાંથી જન્મે અને આખી પર્સનાલિટી પર લેપની જેમ ફરી વળે. સુંદર દેખાવા માટે સુંદર હોવું જરૂરી નથી, સુંદર ફીલ કરવું જરૂરી છે. ફિલ્મી પડદે દેખાતા દરેક જણ હૅન્ડસમ કે ગૉર્જિયસ કે બ્યુટીફુલ હોતા નથી. એક તો મૅક-અપ અને બીજો આત્મવિશ્વાસ એમને ગમતીલા બનાવે છે. બાકી અમિતાભ બચ્ચન તાડમાં ખપી જ ગયો હતો અને શાહરુખ ખાનના કેશ શાહુડીના કાંટા જેવા કહેવાઈ જ ગયા હતા.

અરીસો જોઈને પોતાના રૂપનું મૂંલ્યાંકન કરવાની ભદ્દી ટેવનો શિકાર બની ગયા છો તમે? એવું હોય તો ચેતી જજો. રાધર, ચૅન્જ થઈ જજો. સૌંદર્યનું સર્જન એ પણ એક કળા છે. પોતાના ચહેરા પ્રત્યે સારો ભાવ હશે તો ક્યાંય કોઈ અભાવ નહીં વર્તાય. પોતાને સુંદર ફીલ કરવું એ સુખી થવાની માસ્ટર કી છે. શરીરે સુંદર દેખાવાનું માત્ર હોય છે પણ એને સુંદર કરવાનું કામ તો હ્રદયે કરવાનું હોય છે. ભલા ઉસકી કમીઝ મેરી કમીઝ સે સફેદ કૈસે એવું રૂપ કે વ્યક્તિત્વની બાબતમાં ચાલે જ નહીં. પોતાની પર્સનાલિટી વિશે જ ઓછું ધારનાર પોતાની જિંદગી વિશે ઝાઝું કાંઈ સારું કરી શકતા નથી. સુંદર છું હું, એ વાત અરીસાના કે દોસ્ત-યારના સર્ટિફિકેટ વિના સાચી છે એ મનમાં ઠસાવી દો. દુનિયામાં કોઈ કદરૂપું નથી હોતું, બસ થોડા ખુશનસીબ લોકોને બીજા લોકો રૂપાળા ગણવા માંડે છે.

સુંદર દેખાવા માટે વર્ક કરવું જ હોય તો એટિટ્યુડ પર કરો. કેમ બોલશો, કેમ ઊભા રહેશો અને કેમ વર્તશો એ નક્કી કરો. દૂધમાં લીંબુના રસનું એક ટીપું પણ ગરબડ કરી શકે છે અને સુંદર હોવા વિશેની લેશમાત્ર શંકા તમને કદરૂપા બનાવી શકે છે. જોનારની આંખમાં સૌંદર્યનું બૅરોમીટર છે તો દેખાનારના હાથમાં સુંદર જ દેખાવાને જિદનું રિમોટ કંટ્રોલ છે. એનો રાઇટ ઉપયોગ કરવાથી રાઉન્ડ ધ ક્લૉક રૂપાળા રહી શકાય છે. તો પછી પ્રૉબ્લેમ ક્યા છે?

(As published in MUMBAI SAMACHAR, Asia’s oldest newspaper)

રણકાર Rankaar for 19 08 2010

રણકાર

આત્મવિશ્વાસ. એક અત્યંત ગજબ છતાં ગેબી ગુણ. સૌની પાસે વિશ્વાસ હોય છે પણ સૌની પાસે આત્મવિશ્વાસ હોવો અઘરો. અભિનેતા ઘણા હોય પણ દિલીપ કુમાર કે આમિર ખાનની જેમ સૌ અભિનય કરી શકતા નથી. આવડતું હોવાનો વિશ્વાસ અને આવડતાને ઉચ્ચતમ શિખરે લઈ જવાનો આત્મવિશ્વાસ, એમાં ફરક છે. વિશ્વાસમાં આત્મા ભળતી હશે તો આત્મવિશ્વાસ સર્જાતો હશે. કે પછી આત્મામાં વિશ્વાસ હોય તો આત્મવિશ્વાસનો સંચાર થતો હશે. ચોથા ધોરણમાં ભણતાં અનેક બાળકોમાંથી એક જ પ્રથમ નંબરે આવે તો એ નૈસર્ગિક બુદ્ધિ અને વિશ્વાસનું ફળ.

એક જ ઉદ્યોગમાં હજારો બિઝનેસમેન હોય અને એક જ જણ ક્યાંનો ક્યાં નીકળી જાય તો એ ગણતરીબદ્ધ બુદ્ધિ અને આત્મવિશ્વાસનું ફળ. જો કે આત્મવિશ્વાસનું પણ સાકર જેવું છે. એ જેટલો હોવો જોઈએ તેટલો જ શોભે. આવડે છે એટલે આગળ વધીશ જ એ વધુ પડતો આત્મવિશ્વાસ છે. તમને આવડે છે તો બીજાને ક્યાં નથી આવડતું? તમારાથી ઓછું આવડતું હશે, કે વધુ આવડતું હશે, પણ આવડે તો છે. એટલે વાત આવે છે આવડવા સાથે કરી બતાવવાની. એના માટે એકધારો રિયાઝ કરવો પડે, શીખ્યાનો સદુપયોગ કરવો પડે. આત્મવિશ્વાસ સપ્રમાણ હશે તો સફળતા પ્રમાણ બહરની મળશે. વધુ પડતો હશે તો લોચો થવાની શક્યતા રહેશે. વિશ્વાસ કાર્ય કરવા પર રાખો અને આત્મવિશ્વાસ એને બીજા બધા કરતાં સારી રીતે કરી બતાવવનો રાખો. લો, આત્મવિશ્વાસ રાખ્યો જ છે તો ને સાચો પાડવા હવે જાત ઘસવા માંડો. એમાં જ તો સર્વસ્વ સમાયેલું છે.

– કલ્પના જોશી

(As published in MUMBAI SAMACHAR, Asia’s oldest newspaper)
(Photo courtesy – http://bit.ly/cdOP5s)

.

રણકાર * Rankaar for 19 08 2010

રક્તદાન કરવા જઈએ ત્યારે સૌથી પહેલું કામ બ્લડ ગ્રુપ ચેક કરવાનું થાય. પણ કોઈને પૈસા આપીએ તો ક્યારેય કોઈએ એનું ગ્રુપ ચેક કર્યાનું ક્યાંય સાંભળ્યું નથી. પૈસા સારા કામના છે, કે ખરાબ કામના? હાયના છે કે ન્યાયના છે? સતના છે કે અસતના? આ બે-ચાર વાક્યો હાલમાં જ વાચ્યા અને મન ચકરાવે ચડ્યું. ધનને બહુ જ ઘનિષ્ઠ સંબંધ છે જીવન સાથે. પૈસા વિના ગાડું ચલાવવું અશક્ય જ. પણ પૈસા કેવી રીતે કમાયા છીએ એના પર મનોમંથન થવું જ જોઈએ. એટલી હદે કે હરામના સો રૂપિયા પણ ઘરમાં આવવા જોઈએ નહીં. લોકો ખોટાં કામ કરતા હોય તો કરવા દો. ઇમાનદાર હોવાથી પાછળ રહી ગયા છો તોય અફસોસ નહીં કરો. યાદ રાખજો કે પૈસા ખરેખર તો એટલા જ ખપતા હોય છે જેટલાથી નિરાંતે સમય વીતે. એ પછી ઝાઝા આવશે તો પણ પૈસા મહત્ત્વના નથી. હિસાબની બહાર સંપત્તિ ભેગી કરવાની દડમજલમાં હિસાબની બહાર હેરાન થવાનો શો ફાયદો? અને ખરાબ પૈસો કમાઈને અંતરાત્મા ડંખે તો કમાયાનો અર્થ શો?

વીસ વરસની ઉંમરે સિકંદર ગ્રીસનો રાજા બન્યો, અને ૩૧ વરસનો થયો ત્યાં સુધીમાં સિરિયા, બેબીલૉન, ઇરાન, અફઘાનિસ્તાન… કેટલાય દેશ એણે કબ્જે કર્યા. તો શું? એનાથી એ અમર નહીં થયો અને સો માણસનું ભોજન ખાતો નહીં થયો. સાચું કમાઈને સાચું રહી શકાશે તો પથારી મખમલની હશે કે કંતાનની ઊંઘ તો મીઠી જ આવશે. સુખેથી જાગવા અને સંતોષથી ઊંઘવા ઘરમાં આવતા પૈસાનું ગ્રુપ ચેક કરી લેજો હવેથી.

– કલ્પના જોશી

(As published in MUMBAI SAMACHAR, Asia’s oldest newspaper)
(Photo courtesy – http://www.markchurms.com/index-military-art-prints.html)